فاطمه محمودي ،
رييس بازرگاني و توزيع ستاد صنايع دخاني:
ساماندهی توزیع مویرگی در دستور کار ستاد صنایع دخانی
مرکز برنامه ریزی و نظارت بر دخانیات کشور که امروز به ستاد صنایع دخانی تغییر نام داده است، اقداماتی برای ساماندهی بحث توزیع انجام داد یکی از کارهای مهمی که این ستاد انجام داد، بحث راه اندازی کد رهگیری کالا در سطح خرده فروشی بود که از مرداد ماه امسال آغاز شد.
راه‌اندازی سامانه جامع تجارت به بحث شفاف‌سازی مسیر توزیع که از تولیدکننده به توزیع‌کننده سراسری، استانی و بعد، خرده فروش است، خیلی کمک می‌کند. درست است که هنوز به آنچه مد نظر ما بوده است، نرسیده‌ایم و با مشکلاتی مواجه بودیم و هستیم ولی در شروع هر کاری این مشکلات بدیهی است. اینکه توزیع کنندگان مایل نیستند از سامانه استفاده کنند و آن را ناکارآمد توصیف می‌کنند، من احساس می‌کنم نگرانی‌های دیگری دارند و این بحث‌ها به خاطر عدم کارایی سامانه نیست.
در هر صورت برای شفاف‌سازی مخصوصا در بخش توزیع که این همه درگیر بحث واسطه‌گری و مشکلات قیمتی است، نیاز به سامانه داریم. همواره به دلیل واسطه‌گری در تمام کالاها بحث تفاوت قیمتی وجود داشته است. به دلیل مقاومت خرده فروش‌ها برای عدم استفاده از سامانه است که آنها این ساختار را ناکارآمد توصیف می‌کنند. اگر آنها همکاری کنند، این سامانه کارایی بالایی دارد و حتی در نهایت به نظر من به نفع تمام دست‌اندرکاران این چرخه و در نهایت مصرف کننده خواهد بود.درباره اعتراض توزیع‌کنندگان به عملکرد برخی شرکت‌های تولیدی درباره میزان توزیع محصولات دخانی باید بگویم که ما بر عملکرد شرکت‌های خصوصی نظارت می‌کنیم، ولی تعیین نمی‌کنیم هر این شرکت به چه کسی محصول بدهد، زیرا حتی قانونگذار هم این اجازه را به ما نمی‌دهد. ما در صنعت دخانیات سیاستگزار و ناظر هستیم.
اگر تخلفی ببینیم، قطعا برخورد می‌کنیم. تمامی شرکت‌های تولیدی محصولات دخانی، آمار فروششان را ماهیانه به ما اعلام می‌کنند و می‌گویند که به هر توزیع کننده سراسری چه میزان محصول می‌دهند. توزیع بار(محصول دخانی) در استان‌های مختلف بر اساس بررسی‌هایی انجام می‌شود که خود شرکت انجام داده است. البته درباره کالاهای دخانی شاهد توزیع ناعادلانه هستیم. از شرکت‌های فعال در این حوزه خواسته‌ایم که توزیع را به نحوی بهبود دهند و فکر می‌کنم شیوه توزیع کمی بهتر هم شده است اما اینکه به سمت توزیع عادلانه بروند، این چیزی است که از اهداف ستاد هم هست.
توزیع محصول توسط شرکتها به صورت سبدی که مورد اعتراض توزیع‌کنندگان است در زمره سیاست‌های داخلی آن شرکتها به حساب می‌آید. توجیه شرکتها در بحث ارائه محصول به صورت سبد این است که می‌گویند اگر فقط با توجه به خواست توزیع کنندگان محصول بفروشند، با توجه به اینکه بیشترین کشش بازار روی دو یا سه محصول هر شرکت است، همه متقاضی همان محصولات هستند اما شرکتها در کنار این محصولات پر کشش، بخشی از تولیدات که سهم بازار کمتری دارند را هم می‌فروشند و توزیع کنندگان را مجاب می‌کند که سبد کالایی برای آنها تعریف کند. در واقع این اقدام سیاست بازاریابی هر شرکت است. من در موافقت یا مخالفت با این سیاست نظر خود را مطرح نمیکنم و ستاد صنایع دخانی نیز در سیاست‌های بازاریابی شرکتها دخالت نمی‌کند. درباره اعتراضات توزیع‌کنندگان به بحث توزیع مویرگی هم باید بگویم که توزیع‌کننده مویرگی از توزیع‌کنندگان دیگر جدا نیستند. بحث مویرگی این است که همه توزیع کنندگان سراسری می‌تواند 45 درصد بار خود را به صورت مویرگی بفروشند. پس اینها از هم جدا نیستند. تا به حال موردی نشنیده‌ام که توزیع‌کننده مویرگی از توزیع‌کننده سراسری جدا باشد. با توجه به مصوبه کارگروه (چون این سیاست در سال‌های گذشته جزء دستورالعمل ما نبوده است و سیاستی بوده که در راستای نیاز آن زمان به تصویب مرکز سابق رسیده ) توزیع‌کننده سراسری می‌تواند 45 درصد بار خود را به صورت مویرگی توزیع کند. بنابراین توزیع‌کننده مویرگی جدا از توزیع کننده سراسری نیست فقط بخشی از محصول توزیع‌کننده سراسری است که به صورت مویرگی پخش می‌شود و به دست مصرف کننده می‌رسد. طبق مصوبات، شخص یا گروهی به نام توزیع‌کننده مویرگی نداریم و توزیع‌کننده سراسری هم فقط می‌تواند 45 درصد محصولش را به این شیوه توزیع کند.
برای بقیه محصول، موظف است سلسله مراتب را رعایت کرده و محصول را به توزیع‌کننده استانی تحویل دهد تا در نهایت به سطح خرده فروش منتقل شود. دریافت بیعانه توسط شرکت دخانیات هم از جمله سیاست‌های داخلی آن شرکت است و ستاد صنایع دخانی نمی‌تواند به آن ورود کند. شرکت دخانیات ایران نیز مانند دیگر شرکتها، یکسری سیاست‌های بازاریابی خاص خود را دارد و طبق قانون، ستاد در آن مداخله نمی‌کند. بر خلاف نظر برخی از توزیع‌کنندگان که سامانه جامع تجارت را ساختاری در راستای کنترل قاچاق و شفاف‌سازی نمی‌دانند، باید اعلام کنم که این سامانه قطعا در رابطه با شفاف‌سازی زنجیره تولید تا توزیع صنعت دخانیات برنامه‌ریزی شده است و در نهایت با ساز و کار مشخص و مدون می‌تواند به قاچاق کمتر محصولات دخانی منجر شود.
همچنین توزیع‌کنندگان در مورد بحث مالیاتی نیز برخی ابهامات دارند که من گمان نمیکنم این سامانه ارتباطی به مباحث مالیاتی داشته باشد و قطعا چنانچه دولت تصمیم بگیرد که از زنجیره دخانیات از ابتدا تا انتها و سطح خرده‌فروش و مصرف کننده نهایی مالیات بگیرد، ابزارهای کافی در اختیار دارد و می‌تواند این کار را انجام دهد. بنده معتقدم در تمام کالاها دریافت کد رهگیری باید انجام شود. این رویه در نهایت در کنترل قیمت و مقابله با قاچاق موثر خواهد بود. ما سعی کردیم توزیع‌کنندگان را به سمت استفاده از سامانه جامع تجارت بیاوریم زیرا این اقدام به نفع خودشان است. خیلی تلاش می‌کنیم که بحث دو نرخی بودن کالا از بازار حذف شود. اکنون دو نرخ در بازار داریم که این اصلا مورد تأیید نیست. سعی داریم توزیع کنندگان را به سمتی ببریم که دیگر مباحثی مثل صدور دو فاکتور و وجود دو قیمت در بازار وجود نداشته باشد که قطعا با همکاری توزیع کنندگان امکان پدیر خواهد بود. در حال حاضر تمرکز ما روی بحث سامانه و البته ساماندهی بحث توزیع مویرگی است که در دستور کار ستاد قرار دارد.